01 mrt Wie is er nou eigenlijk de eigenaar van een ontwerp?

Wie is er nou eigenlijk de eigenaar van een ontwerp?

Je hebt een leuke brochure laten ontwerpen door een grafisch vormgever en er gelijk een stapel van laten drukken. Maar nu wil je voor de toekomst eigenlijk het open bestand hebben. Ja dat bestand waar jij (of iemand anders) van alles in kan aanpassen. Je gaat terug naar de ontwerper en krijgt een volmondige ‘nee’ als antwoord. ‘Maar waarom dan? Ik heb toch om de opdracht gevraagd en betaald voor het ontwerp?’ Denk je dan.

Zo eenvoudig is het niet. In de wet staat nou eenmaal dat de ontwerper het copyright heeft op het ontwerp en dus automatisch op alle bestanden. Er is één uitzondering, en dat is wanneer de ontwerper fulltime bij jouw bedrijf in loondienst is. Dus niet als freelancer, maar echt in loondienst. Dan blijven de ontwerpen eigendom van het bedrijf. Ook lullig voor de ontwerper want het is haar creativiteit dat is gebruikt en ze mag er niets mee doen, behalve (met toestemming) het in haar portfolio tonen met de melding dat het in loondienst is gemaakt. Gelukkig zeggen de meeste bedrijven hier ook gewoon ja op en is het geen probleem om jouw creativiteit aan de buitenwereld te laten zien.

Maar terug naar de open bestanden… Wanneer een ontwerper je deze bestanden niet zomaar geeft betekent nog niet dat je ze niet kan krijgen. De meeste ontwerpers zijn best bereid je tegemoet te komen maar dan wel voor een bedrag. Je mag het bestand dus ‘kopen’. En ook dan zitten er nog regels aan verbonden. Met een contract geef je dan overdracht van de rechten aan het andere bedrijf. Wanneer je overeenkomt dat de rechten overgekocht mogen worden dan is het aan de ontwerper te bepalen hoeveel zij daarvoor wil ontvangen. Daar zijn geen standaarden voor. Ik weet van bureaus die duizenden euro’s vragen voor het open bestand van bijvoorbeeld het logo (de eps/ai bestanden). In het verleden gaf ik deze bestanden nooit weg maar besloot toen mijn prijs voor een logo ontwerp te verhogen. Nu komt het inclusief deze bestanden. Betekent alleen niet dat jij als klant nu de rechten van het ontwerp hebt, je hebt een licentie om het logo te gebruiken. Verder mogen er geen aanpassingen aan het bestand gemaakt worden.

Waarom zal je je afvragen?

Nou heel eenvoudig.

“Copyright is het exclusieve recht om controle te houden op het reproduceren en exploiteren van jouw creatieve werk.”

Met andere woorden… Wanneer ik de open bestand ‘weggeef’ kan iedereen er mee doen wat ze willen en heb ik geen controle meer over wat er met mijn ontwerpen gebeuren.  En om er dan nog een financiële draai aan te geven, ik verdien er nooit meer iets aan. Klinkt misschien lullig maar zo werkt het nou eenmaal. Waarom denk je dat er zo veel ophef is in de muziekwereld over illegale downloads? De artiest werkt er hard aan, zit uren creativiteit in en dan verdienen ze er niks aan? Nee, jij werkt toch ook niet voor niets? Waarom ik dan wel?

Wanneer kan ik wel bestanden ontvangen van de ontwerper?

Je hebt een logo laten maken en een mooie brochure. De ontwerper stuurt je een aantal bestanden zodat jij in ieder geval je website en social media kanalen kan updaten. Dit zijn ook gewoon beelden van goede kwaliteit van je logo bijvoorbeeld.

Soms ontvang je ook een drukklare pdf zodat jij zelf het drukwerk kan regelen. Ook hier zeg ik vaak ‘nee’ met als grootste reden dat ik de kwaliteit van het uiteindelijke product wil waarborgen. De klant begrijpt vaak niet de verschillende papiersoorten, laat staat welke druktechnieken nodig zijn voor een prachtig resultaat. Maar in overleg kan er best wel wat geregeld worden want bij mij komt het ook wel eens voor dat een klant zegt ‘ik regel het drukwerk’. Ik vraag dan vaak om de specificaties of de contact gegevens van de drukker om zo een overeenstemming te hebben in het eindresultaat. Dan kan ik in ieder geval een goed bestand aanleveren wetende dat het eindresultaat aan mijn eisen zal voldoen.

Licenties

Licentie is een ander woord voor gebruiksrecht. Met een licentie krijgt de klant toestemming van de ontwerper om het ontwerp te gebruiken. Het copyright blijft van de ontwerper.

Wat betekent dit?

Wanneer je van je ontwerper een logo ontvangt of een aantal bestanden waar je iets mee kan doen dan valt dit onder een licentie. Jij krijgt een licentie om gebruik te maken van deze middelen zodat jij promotie kan maken voor jouw bedrijf. Je mag ze dus gebruiken maar niet aanpassen of aan een ander ontwerper geven die ze dan gaat aanpassen. Het is en blijft nog steeds eigendom van de ontwerper. Vaak is die toestemming voor beide partijen zo vanzelfsprekend dat er niet eens over gesproken wordt.

Er zijn drie algemene zaken omtrent de geproduceerde bestanden:
• Het recht tot het tonen van het werk.
• Het reproduceren van het werk (denk aan drukwerk).
• Het maken van aanpassingen.

Over de eerste hoor je mij niet, want iedere ontwerper wil dat de klant haar werk toont – dit valt dus onder de licentie. Punt 2 vind ik een lastige want ook al verdienen wij vandaag de dag nauwelijks iets aan drukwerk, toch wil ik degene zijn die het regelt. Waarom? Zodat ik de kwaliteit kan waarborgen. Want als jij een flut brochure ergens neerlegt dan word ik erop aangekeken. Dus laat dat aan mij over om ervoor te zorgen dat de juiste papiersoort en drukkwaliteit wordt gebruikt voor jouw mooie brochure.

En punt 3? Nee nooit. Nou ja nooit? Heel af en toe heb ik het gedaan maar wel met pijn in mijn hart. Dan ligt het vaak aan de oorsprong van het ontwerp. Is het een basisconcept die de klant heeft verzonnen dan ja (dan bedoel ik een voorbeeld bestand die ik moet opschonen). Is het ontwerp geheel uit mijn hand? Dan nee. Plus dat zijn juist de open bestanden waar we het eerder over hadden en die geef je niet zomaar weg. En ook al komt het basis bestand van de klant dan is wettelijk het copyright nog steeds van de designer.

Wel of niet open bestanden delen…

Helaas begrijpen heel veel mensen niet hoe dit werkt en is het soms best lastig communiceren met een bedrijf die open bestanden wil ontvangen. Hoe ga je daar meer om? Elke keer bekijk ik het opnieuw. Welk bestand wordt er gevraagd en hoe is deze tot stand gekomen. Wat is de relatie met de klant en hoe is deze tot stand gekomen. En wat zijn de afspraken die er zijn gemaakt omtrent de opdracht.

Je zal zien dat de een makkelijker is dan de ander. Maar bedenk dat wanneer jij aan jou ontwerper vraagt om een open bestand dat je dan wel iets van haar afpakt. Denk maar eens terug aan die artiest met dat mooie liedje. Wij ontwerpers vallen in dezelfde categorie en dus ‘steel’ je van ons. Ik haal immers toch ook niets bij jouw bedrijf zonder er voor te betalen?

Tip!

Wil jij een ontwerp laten maken? Boek de Style Scan en ik bespreek graag je wensen met alle mogelijke opties met je door.